Dark Water Shed Village List
डार्क वॉटरशेड (Dark Watershed) योजनेची माहिती
डार्क वॉटरशेड म्हणजे असे भूजल क्षेत्र, जेथे भूजलाचा उपसा (पाणी उपसण्याचे प्रमाण) त्याच्या पुनर्भरण क्षमतेपेक्षा जास्त आहे. यामुळे या भागातील भूजल पातळी कमी होत जाते आणि जलस्रोतांवर ताण येतो. या समस्येवर उपाय म्हणून डार्क वॉटरशेड क्षेत्रांमध्ये जलसंधारण आणि शाश्वत पाणी व्यवस्थापनाचे उपाय केले जातात.
डार्क वॉटरशेड क्षेत्राचे ओळख
- भूजल पातळी खूपच खाली गेलेली असते.
- पाण्याचा उपसा शेती, उद्योग आणि घरगुती वापरासाठी जास्त प्रमाणात होतो.
- नैसर्गिक पाण्याचा पुनर्भरण (Recharge) अपुरा असतो.
डार्क वॉटरशेड क्षेत्रांचे प्रभाव
- शेतीसाठी पाण्याचा अभाव.
- पिण्याच्या पाण्याचा तुटवडा.
- जैवविविधतेवर नकारात्मक परिणाम.
- परिसरातील पर्यावरणीय समतोल बिघडतो.
डार्क वॉटरशेड क्षेत्रांसाठी उपाय योजना
- जलसंधारण:
- शेततळी, नाला बंधारे आणि जलसाठ्यांची उभारणी.
- पर्जन्य जल व्यवस्थापन.
- पुनर्भरणासाठी उपाय:
- भूजल पुनर्भरणासाठी रिचार्ज वेल्स उभारणे.
- पाणी साठवण क्षमता वाढवणे.
- शाश्वत जलव्यवस्थापन:
- पाण्याचा जाणीवपूर्वक आणि मर्यादित वापर.
- पाण्याच्या पुनर्वापराला प्रोत्साहन.
- शेतीसाठी उपाय:
- ठिबक सिंचन आणि स्प्रिंकलरचा वापर.
- कमी पाणी लागणाऱ्या पिकांची निवड.
डार्क वॉटरशेड क्षेत्रांमध्ये शासनाची भूमिका
- जलसंधारण आणि भूजल पुनर्भरण प्रकल्पांचे राबविणे.
- शेतकऱ्यांना आणि स्थानिकांना पाण्याच्या प्रभावी वापराबाबत जागरूक करणे.
- भूजल उपसा नियंत्रित करण्यासाठी धोरणे तयार करणे.
ग्रामीण भागातील नागरिकांनी काय करावे?
- पाणी वाचवण्यासाठी शाश्वत उपाययोजना स्वीकाराव्या.
- पाण्याच्या स्रोतांचे संवर्धन करावे.
- सरकारच्या जलसंधारण प्रकल्पांमध्ये सक्रिय सहभाग घ्यावा.
डार्क वॉटरशेड क्षेत्रांमध्ये जल व्यवस्थापन आणि पुनर्भरणाचे उपाय केल्याने पाणी समस्या दूर करता येते आणि पर्यावरणीय समतोल राखता येतो.